مقاله درمورد کاربرد میکروارگانیزمها در تهیه مواد لبنی
دسته بندی | صنایع غذایی |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 635 کیلو بایت |
تعداد صفحات | 96 |
*مقاله درمورد کاربرد میکروارگانیزمها در تهیه مواد لبنی*
کاربرد میکروارگانیزمها در تهیه مواد لبنی
مقدمه:
شیرامولوسیون پیچیدهای از پروتئین، چربی، قند و مواد معدنی است. شیرگاو تقریباً 87% آب، 5/3% پروتئین، 5/3% چربی و 5% لاکتوز دارد که البته در صد آب و چربی از شیر یک گاو به شیر گاو دیگر متفاوت است. محصولات بدست آمده از تخمیر شیر، مزههای متفاوتی دارند و به علت داشتن آب کمتر نسبت به شیر، مقاومتشان در برابر عوامل فساد غذایی بیشتر است. تخمیر شیر در شرایط دمایی مناسب صورت میگیرد و بسته به نوع مخمر، نوع شیر و شرایط فرایند محصولات متفاوت تولید میشود. ارگانیزمهای عمدهای که شیر را به محصولات لبنی فرعی تبدیل میکنند، شامل لاکتوبا سیلوسها و استرپتوکوکها هستند.
استرپتوکوکهای لاکتیک دارای آنتیژنهای گروه N هستند و از مهمترین آنها استرپتوکوکوس لاکتیس، استرپتوکوکوس کرو موریس و استرپتوکوکوس ترموفیلوس را میتوان نام برد.
استرپتوکوکوس لاکتیس متشکل از یک یا دو زنجیره بلند یا کوتاه یا سلولهای بیضی شکل است. استرپتوکوکوس لاکتیس در 28 به سرعت در شیر رشد و آن را ترش میکند. متوقف شدن با کتریهای گرم مثبت در شیر به وجود یک آنتی بیوتیک قوی به نام نیسین ( توسط برخی گونههای استرپتوکوکوس لاکتیس تولید میشود) بستگی دارد.
گونههای لاکتو باسیلوس، مهمترین باکتریهای خانواده لاکتو با سیلوس محسوب میشوند. لاکتو با سیلها (میلهای شکل، باریک، دراز، گرم مثبت و بدون اسپور) معمولاً به صورت رشتههایی مرکب از سلولهای موازی زنجیرهای یا تک تک هستند. لاکتو با سیلها در مواد غذایی و فراوردههای لبنی به وفور یافت میشوند. بیشتر گونهها جور تخمیر (هوموفرمانتاتیو) وعدهای مانند لاکتو باسیلوس فرمنتم و لاکتوباسیلوس پاستوریا نوس ناجور تخمیر (هتروفرمانتاتیو) هستند. بسیاری از گونههای موجود در شیر پاستوریزه مانند لاکتوباسیلوس برنیس، لاکتو با سیلوس لاکتیس و لاکتو با سیلوس فرمنتم، مقاوم به اسید و ترمودیوریک (تحمل کننده گرما) هستند و در تهیه فراوردههای لبنی ایفای نقش میکنند.
البته باید در نظر داشت که در فرایند تولید هر یک از این فراوردهها، میکروارگانیزمهای متنوع دیگری از جمله کورینه با کتریومها و میکروکوکوسها، مخمرها و قارچها و غیره نیز نقش دارند، که در اینجا به بررسی آنها میپردازیم.
نقش میکروارگانیزمها در مراحل رسیدن پنیر:
پنیر فرآوردهای است که در نتیجه انعقاد شیرگاو، گوسفند، بز، گاومیش و یا مخلوطی از دو یا چند نوع از آنها و یا از whey (آب پنیر) بدست میآید. شیر مورد استفاده با یکی از روشهای متداول پاستوریزه میشود و به کمک مایه پنیر و با استفاده از باکتریهای آغازگر مجاز، منعقد میشود. پس از جدا نمودن آب پنیر (whey)، لخته در آب نمک نگهداری میشودو بعد از طی مراحل رسیدن آماده مصرف میگردد. غلاوه بر این، بر طبق استاندارد فرانسه، پنیر دارای این خصوصیات است:
1- پنیر میتواند فرآوردهای تخمیری یا غیرتخمیری باشد.
2- پنیر باید ار انعقاد شیر کامل یا شیر بیچربی و یا مخلوطی از آنها بدست آید.
3- این فراوردهها باید بعد از انعقاد آبگیری شوند.
4- در100 گرم پنیر باید حداقل 23 گرم ماده خشک وجود داشته باشد.
با توجه به این نکات پنیر فراودهای صرفاً تخمیری نیست و فرایند تولید آن از دو مرحله آنزیمی و تخمیری تشکیل میشود. در اینجا نقش میکروارگانیزمها در هر یک از مراحل بررسی میشود.
Whey چیست؟
Whey یک مایع متمایل به زرد است که در هنگام تولید محصولات لبنی تولید میشود. هنگامیکه کازئین (پروتئین حساس به اسید) حلالیتش کم میشود و منعقد میگردد، آب (whey) خارج میشود.
Whey بطور عمده از آب تشکیل شده است ولی حاوی مقدار کمی لاکتوز و مواد معدنی و پروتئینهای غیرحساس به اسید (پروتئینهای whey) میباشد.
در مدت تولید پنیر مقادیر زیادی whey تولید میشود. Whey محیط خوبی برای باکتریها میباشد چون دارای قند و پروتئین است و میزان اکسیژن بالایی دارد.
مراحل فرایند تولید پنیر:
این مراحل عبارتند از:
1- انعقاد 2- آبگیری 3- نمکزنی 4- رسیدن پنیر
رسیدن پنیر:
رسیدن پنیر به مفهوم تبدیل بیوشیمیایی ترکیبات لخته به وسیله آنزیم است. رسیدن پنیر یکی از پیچیدهترین پدیدههای بیوشیمیایی است که با هضم آنزیمی ترکیبات بنیادی لخته همراه است. سوبستراهای اصلی عبارتند از: کازئین، ماده چرب و بیش از همه جابهجایی ترکیبات محلول. فلورهای میکروبی لخته (که به مقدار قابل توجهی وجود دارند) به طور مرتب در طول زمان تغییر میکنند و موجب تغییر خصوصیات بیوشیمیایی میشوند. این تغییرها به لخته مشخصات جدیدی میبخشند و آنرا از حالت سفت و بدون طعم و مزه به لختهای با عطر، طعم، بافت و رنگ مشخص تبدیل میکنند. میکروارگانیزمها در رسیدن پنیر نقش عمدهای دارند. بنابراین، شناخت عوامل موثر در فعالیت آنها حائز اهمیت است. عوامل زیر در رسیدن پنیر نقش عمدهای را ایفا میکنند:
الف) تهویه: تهویه امکان تامین اکسیژن مورد نیاز میکروبهای سطحی را فراهم میکند.
مقاله درمورد باکتری
دسته بندی | پزشکی |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 19 کیلو بایت |
تعداد صفحات | 40 |
*مقاله درمورد باکتری*
زمانی مردم گمان میکردند که غذای مانده بهاین دلیل خراب میشود که به قارچ و میکروب (باکتری) تبدیل میشوند. لویی پاستور(1822-1895)، دانشمند فرانسوی، نشان داد که غذا را میکروبهای موجود در هوا فاصد میکند نه تغییر ماهیت آن. وی غذای تازه پخته شده را در دو ظرف شیشهای تمیز گذاشت؛ در یکی را بست و در دیگری را باز گذاشت تا هوا وارد آن شود، فقط غذای ظرف در باز فاسد شد.
پریسا سیاهسنگی
بعضی از باکتریها به صورت انفرادی و برخی از اقسام کروی به صورت گروهی (دو تا دو تا، ریشهای و خوشهای) زندگی میکنند.این نوع زندگی گروهی را کلونی میگویند. کلونی بعضی از اقسام باکتریها چنان بزرگ است که با چشم دیده میشود. کلونی باکتریها از لحاظ شکل و رنگ فرق دارند و حتی از روی آن، میتوان باکتری را شناسایی کرد.
تغذیه:
همةجانداران برای انجام فعالیتهای حیاتی، به ماده و انرژی نیاز دارند. ازاینلحاظ، بین جانداران کامل مانند شما و یک باکتری ساده فرقی وجود ندارد. غذا، دارای ماده و انرژی است. باکتریها از لحاظ نوع گرفتن غذا و استفاده از آن، بسیا مختلف اند. بعضی، غذای خود را میسازند و برخی، به غذایی که توسط جانداران دیگر ساخته شده وابسته اند. حتی نوع استفاده از انرژی موجود در غذا هم دراین جانداران مشابه نیست.
بعضی از باکتریها اتوتروف هستند، یعنی میتوانند غذای خود را بسازند. گروهی از باکتریهای اتوتروف به کمک نور خورشید غذاسازی میکنند بهاین گروه فتوسنتز کننده میگویند. گروهی دیگر بدون استفاده از انرژی نور کار غذا سازی را انجام میدهند. بهاین گروه شیمیوسنتز کننده میگویند.این باکتریها انرژی لازم برای غذاسازی را از مواد شیمیایی مانند گوگرد، آهن یا نیتروژن میگیرند.
بیشتر باکتریها هتروترف هستند. جانداران هتروترف انرژی لازم را از غذایی میگیرند که توسط جانداران دیگر ساخته شده استاین جانداران، نمیتوانند غذاساز باشند، باکتریهای هتروترف مواد غذایی خود را در خارج سلول گوارش میدهند، سپس مواد گوارش یافته، که به ذرات کوچکتری تبدیل شده اند، وارد سلول میشوند.
بعضی از باکتریهای هتروترف ساپروفیت اند. ساپروفیت، جانداری است که از بقایای بدن موجودات زنده تغذیه میکنند. باکتریهایی که روی برگهای ریخته شده از درختان، یا مواد غذایی خود ما زندگی میکنند، ازاین جمله اند.
گروهی از باکتریهای هتروترف انگل هستند. انگل، موجودی است که در داخل یا روی بدن یک جاندار دیگر به سر میبرد و غذای خود را از بدن آن میگیرد. باکتریهایی که باعث پوسیدگی دندان،ایجاد جوش یا بیماریهای مختلف در بدن ما میشوند، ازاین قبیل اند.
گرفتن انرژی از غذا: همه جانداران، چه اتوترف باشند و چه هتروترف، انرژی لازم را از غذا میگیرند. اما راه انجاماین کار در آنها مشابه نیست. مثلاً، گروهی از باکتریها به کمک اکسیژن هوا تنفس میکنند. اکسیژن، با غذا که به صورت ماده قندی است، ترکیب میشود و در نتیجه، انرژی نهفته در غذا آزاد میشود.
گروهی دیگر از باکتریها ، انرژی غذا را از راه تخمیر به دست میآورند. تخمیر هم در واقع نوعی تنفس است که به اکسیژن هوا نیازی ندارد. دراین فرایند، همة انرژی موجود در غذا آزاد نمیشود یعنی از تنفس معمولی، کمتر انرژی حاصل میآورد. در فرآیند تخمیر، باکتریها مادهی قندی را فرآوردههای مختلفی تبدیل میکنند که اسید و الکل از آن جمله است. از قدیم در کشور ما برای تهیه سرکه، از همین فرایند استفاده میشده است، تهیه ماست هم با روش تخمیر صورت میگیرد.
تولید مثلیک باکتری در فاصلة 20 دقیقه به حداکثر رشد خود میرسد و قادر به تولید مثل میشود. روش تولید مثل باکتریها، تقسیم دوتایی است، در شرایط مساعد محیطی، باکتری با سرعت عجیبی تکثیر حاصل میکند. مثلاً یک باکتری بعد از 20 دقیقه به دو باکتری تبدیل میشود و 20 دقیقه بعد، از آن دو باکتری، چهار باکتری به وجود میآید و به همین نحو ادامه مییابد.
اگراین روش تکثیر باکتریها تا 24 ساعت ادامه یابد، از یک باکتری تودهای از باکتریها به وزن 2000 تن به وجود خواهد آمد! البته عملاً چنین اتفاقی نمیافتد، زیرا آب و مواد غذایی لازم به زودی در محیط زندگی آنها تمام میشود و باکتریها دیگر قادر به تولید مثل نخواهند بود. در ضمن، وقتی که جمعیت باکتریها زیاد میشود، موادی از قبیل: الکل، اسید و … ترشح که برای خودشان مضر است. تجمعاین مواد در محیط، خود سبب کاهش میزان تولید مثل باکتریها خواهد بود . حتی زمانی فرا میرسد که میزان مرگ و میر بیش از میزان تولید مثل میشود.
هاگ سازی راهی برای زنده ماندن:
بیشتر باکتریها در محیطی بهتر زنده میمانند که علاوه بر دارا بودن غذا، گرم و مرطوب نیز باشد در غیراین صورت باکتری میمیرد. اما بعضی از باکتریها در شرایط نامساعد،هاگ درونی میسازند.هاگ درونی شامل پوستهای سخت است که در داخل دیوارة باکتری تشکیل میشود. مواد سلولی باکتری در داخلاین پوسته محفوظ میمانند و در برابر گرما، خشکی هوا و انجماد، از بین نمیروند.هاگ درونی میتواند سالها باقی بماند و تا هنگامیکه دوباره شرایط محیط مناسب شود، باکتری را زنده نگه میدارد. دراین حال، دیوارة محکم پاره میشود و باکتری زندگی تازهای را از سر میگیرد.